Pierwsze światło

Emma Chapman || Tłumaczenie Jolanta Sawicka

Emma Chapman jest brytyjską fizyczką, zajmuje się epoką rejonizacji. Co to takiego? Definicja z Wikipedii brzmi tak:

okres ewolucji Wszechświata, w którym rozproszony w przestrzeni kosmicznej wodór został ponownie zjonizowany przez promieniowanie jonizujące. Okres ten jest jednym z ważnych epizodów ery materii i przypada na pierwsze miliardolecie istnienia Wszechświata, chociaż nadal trwają badania mające na celu dokładne określenie początku i końca tej ery.

Innymi słowy – najpierw był Wielki Wybuch, potem Wszechświat musiał się ochłodzić. Gdy to zrobił uformował się gaz wodorowy i to był główny składnik Wszechświata podczas tzw. wieków ciemnych, czyli okresu, kiedy nie było jeszcze żadnych świecących obiektów, ani gwiazd, ani kwazarów.  I tym właśnie okresem zajmuje się Emma Chapman – szuka pierwszych gwiazd. Brzmi skomplikowanie i muszę przyznać, że bałam się tej książki. Ale autorka rozwiała moje wątpliwości już na samym początku. Chapman wie, jak pisać, żeby nie stracić zainteresowania czytelnika i co więcej – wie, że tematyka, którą się zajmuje jest skomplikowana i trudna do ogarnięcia dla przeciętnego człowieka, więc ma dla nas litość i tłumaczy wszystko tak, żebyśmy mogli zrozumieć.

Gatunek ludzki jest uzależniony od Słońca i chodzi nie tylko o stworzenie i podtrzymywanie naszego środowiska fizycznego, ale również o przetrwanie środowiska biologicznego, naszych organizmów. Są one zbudowane z metali powstałych już w pierwszych gwiazdach, a potem w kolejnych pokoleniach gwiazd. Jesteśmy maszyną skonstruowaną z tego, co umierając, wydalają z siebie gwiazdy.

Carl Sagan powiedział kiedyś, że wszyscy jesteśmy stworzeni z gwiazd. Bardzo ładne zdanie, które było parafrazowane już na wiele sposobów i które brzmi bardzo romantycznie i górnolotnie. A do tego jest po prostu fizyczną prawdą – nie chodzi o jakąś metafizyczną więź z kosmosem, chodzi o pierwiastki, z których się składamy. Świadomość tego jest jedną z lepszych rzeczy, jakich się w życiu dowiedziałam.

Gwiazdy III populacji to pierwsze gwiazdy w dziejach naszego Wszechświata. Autorka używa do opisywania gwiazd wspaniałej analogii –  by patrzeć na gwiazdy jak na ludzi. U człowieka wyróżniamy wiek bez problemu – od razu rozpoznajemy niemowlęta, dzieci, nastolatki, dorosłych i seniorów. Kiedy patrzymy na gwiazdy, nie wiemy, która ile ma lat. Tak naprawdę trudno nam w ogóle zrozumieć koncepcję różnych grup wiekowych w gwiazdach. Założę się, że patrząc w niebo nigdy nie zastanawialiście się na wiekiem gwiazd. Okazuje się, że to bardzo ciekawe zagadnienie – co więcej, kiedy w grę wchodzą ogromne odległości, światło staje się oknem, przez które możemy patrzeć w przeszłość.

W książce znajdziemy interpretowanie otaczającego nas Wszechświata, ewolucję rozumienia gwiazd, historię Wszechświata, Wielki Wybuch, Pink Floyd, mity i legendy, starożytnych Egipcjan, dowiemy się też, jak astrologia odłączyła się od dyscypliny naukowej i z czego zrodziły się badania astronomiczne. Znalazło się też miejsce dla Krzysztofa Kolumba i Autostopem przez galaktykę, zaćmień Księżyca, pierwszego analogowego komputera. Po lekturze zrozumiemy naturę światła i dowiemy się czym różni się światło od barwy. Jak sami widzicie przekrój zagadnień jest bardzo szeroki, dlatego spokojnie piszę, że książka jest dla każdego. Oczywiście są trudniejsze momenty, bardziej naukowe i skupiające się na fizycznych szczegółach gwiazd, ale to tylko dodaje wartości tej książce. Bo wynosimy z niej konkretną wiedzę i uczymy się nowych rzeczy, a jednocześnie, kiedy coś jest trudne, dostajemy taki opis, że wszystko staje się jasne (np. To dziwne zjawisko, wygląda to tak, jakbyśmy włączyli piekarnik w Nowym Jorku na 200 stopni, po czym uświadomili sobie, że właśnie spaliliśmy czyjegoś kota w Alabamie).

To genialna książka, bo czytelnik zostaje po jej lekturze z niesamowitym wrażeniem – że wie i rozumie więcej. I dzięki temu nabiera ochoty na więcej – bo skoro taki temat okazał się wcale nie taki straszny, to może warto sięgnąć po coś jeszcze.

♦