W tym roku z przyjemnością zgodziłam się być ambasadorką konkursu na Książkę Roku 2020 organizowanego przez Polską Sekcję IBBY. Uwielbiam książki dla dzieci, a dzisiaj naprawdę jest co uwielbiać! Na rynku mamy ogrom fantastycznych wydawnictw, które wydają piękne i mądre książki! Widzę wielką wartość w takich książkach i to nie tylko dla dzieci – niektóre książki zdecydowanie powinny być czytane również przez dorosłych!
Czym jest IBBY?
Jeśli nie spotkaliście się wcześniej z tą nazwą, to już wyjaśniam o co chodzi. IBBY to skrót od International Board on Books for Young People. To międzynarodowa organizacja, która zajmuje się promocją literatury dziecięcej i młodzieżowej. Na jej stronie przeczytamy, że została założona w Zurychu w 1953, a obecnie składa się z 70 sekcji działających w różnych państwach na świecie. Nasza, polska sekcja istnieje od 1973 roku. Jeśli szukamy więc wartościowych książek dla dzieci i młodzieży, warto się zaprzyjaźnić z IBBY.
Książka Roku
Książka Roku to coroczny konkurs, w którym nagradzane są polskie książki, te najbardziej wartościowe i najpiękniej wydane. Oczywiście, jak w każdym konkursie, wybory nominacji oraz wyniki są subiektywne (sama dodałabym do listy nominowanych co najmniej kilka tytułów). Ale to, co podoba mi się najbardziej to to, że obok znanych wydawnictw, takich jak Nasza Księgarnia czy Dwie Siostry, pojawiają się wydawnictwa mniejsze. W tym roku wiele z nich było dla mnie zupełną nowością i dzięki temu konkursowi odkryłam prawdziwe perełki! Nagrody przyznawane są w trzech kategoriach – dla pisarza, ilustratora (nagrody są dwie – dla pisarza/ilustratora dla dzieci i ilustratora za książkę obrazkową oraz za ilustrację i koncepcję graficzną) i upowszechnianie czytelnictwa. Na stronie Polskiej Sekcji IBBY możecie prześledzić wyniki konkursu z poprzednich lat – tworzy się z tego całkiem ciekawa lista książek do przeczytania!
Nominacje 2020
Ale ten post powstał po to, żeby pokazać Wam książki nominowane w tym roku! Jury w składzie Maciej Skowera, Joanna Żygowska i Kamila Kowalczyk wybrało po dziesięć tytułów w każdej kategorii. Ja przez ostatnie kilka dni zapoznawałam się z tymi książkami i wszystkie są fantastyczne, chociaż tak jak wcześniej wspomniałam, spokojnie dopisałabym do tej listy drugie tyle.
PISARZ/PISARKA
W kategorii pisarzy i pisarek dwa razy została nominowana Justyna Bednarek za książki Basik Grysik i wrony (Wydawnictwo Literackie) oraz Zielone piórko Zbigniewa. Skarpetki kontratakują! (Poradnia K). Basik to książeczka zaskakująca i przepiękna w swojej prostocie, a Zielone piórko rozbawiło mnie do łez. Jeśli jesteście fanami pierwszej części Niesamowite przygody dziesięciu skarpetek (czterech prawych i sześciu lewych) to w tej też się zakochacie!
Joanna Jagiełło dostała nominację za powieść To już nie ma znaczenia (Zielona Sowa). Niestety nie zdążyłam jej jeszcze przeczytać, ale sądząc po opisie, zdecydowanie warto ją nadrobić. Powieść o czterech przyjaciółkach. Każda z nich jest zupełnie inna, każda ma swoją smutną historię, swoje problemy i słabości, z którymi co dzień próbuje walczyć. Łączą ich balet, wspólne próby i przygotowania do wielkiego finałowego występu. Niedługo przed występem, w czasie obozu treningowego, jedna z przyjaciółek znika w tajemniczych okolicznościach… Nikt nie wie, co się z nią stało, czy uciekła, czy została uprowadzona, a może popełniła samobójstwo… Jej zniknięcie prowokuje i wymusza to, że przyjaciółki zaczynają szukać, analizować, rozmawiać, zastanawiać się nad sensem jej słów… To już nie ma znaczenia… Ta śliczna, z pozoru szczęśliwa dziewczyna okazała się bardzo samotna, zrozpaczona i okrutnie krzywdzona przez najbliższych. Dlaczego nikt nie zauważył wcześniej, co tak naprawdę się dzieje. Przyjaciółki wstydzą się teraz, że czasem nawet jej zazdrościły – nie były świadome, jak bardzo była krzywdzona. Teraz muszą wyjaśnić i zrozumieć jej zniknięcie. Prawda jest bolesna, dotyczy ich wszystkich, a jest bliżej niż myślą… a niektóre chwile zmieniają wszystko. Są jak granica między przed i po.
Marty Kisiel pewnie nie trzeba Wam przedstawiać, ale warto wspomnieć, że to właśnie jej książka Małe licho i anioł z kamienia wygrała konkurs rok temu! W tym roku nominowana jest kolejna część Małe licho i lato z diabłem (Wilga). Rozpoczyna się czas najwspanialszych przygód — wakacje! I to przygód nie byle jakich, bo tym razem Licho nie daje się zostawić w domu i wspólnie z Bożkiem, świeżo upieczonym absolwentem klasy trzeciej, wyrusza z namiotem na znajomą polanę pośrodku lasu, w którym czają się tajemnice, zarówno bardzo stare, jak i te zupełnie nowe…
Nominację ma również Ewa Nowak i jej książka Orkan. Depresja (HarperCollins Polska). Powiem szczerze, że po cichu to właśnie jej kibicuje najmocniej- zrobiła na mnie naprawdę duże wrażenie! Temat depresji jest wciąż nie wykorzystywany tak często, jak być powinien. To bardzo trudne zdanie napisać książkę o depresji dla młodzieży, a Ewie się to udało znakomicie. Zresztą, jeśli chcecie przeczytać coś więcej, to o Orkanie. Depresji pisałam na blogu.
Kolejną książkę też możecie kojarzyć, bo jakiś czas temu można ją było spotkać często na Instagramie. I bardzo słusznie, bo jest cudowna! Tina Oziewicz opowiedziała nam o tym, Co robią uczucia? (Dwie Siostry). Radość, duma, zachwyt, złość, niepokój, lęk… Wszyscy znamy te uczucia – i wiele innych. Ale czy wiemy, co robią, kiedy mają wolne? Teraz w końcu możemy to zobaczyć. Kto wspina się najwyżej jak może? Kto zagrzebuje się w ziemi? Kto brnie przez pustynię? Kto lata w bańce mydlanej? Kto depcze wszystko, co ładne? Kto zbiera ślimaki z chodnika? Sprawdźcie – a potem poszukajcie odpowiedzi w sobie. Bo ta niezwykła książka to zaproszenie dla dzieci i rodziców do rozmów i rozmyślań o tym, co kryje się w każdym z nas.
Katarzyna Ryrych nominowana jest za książkę Lato na Rodos (Nasza Księgarnia). Czytałam ją już jakiś czas temu, ale nie napisałam o niej, a powinnam! Na pewno wspomnę ją w kwietniu przy corocznym spisie książek o autyzmie i Aspergerze. To wspaniała książka! Turet wymachuje rękami i zaczyna każde zdanie od: “Uh-duh-duh”. Porszak nie lubi się przytulać i układa kamienie od największego do najmniejszego. Został tak nazwany przez Tureta, który kiedyś usłyszał, że jego przyjaciel “ma auto”. Ale to jeszcze nie wszyscy mieszkańcy RODOS, czyli Rodzinnych Ogródków Działkowych (Ogrodzonych Siatką). W Dziczy, czyli najbardziej niedostępnym i zarośniętym zakątku ogródków, chłopcy spędzają lato w towarzystwie Gabaryta, Pandy, Szmirabelli oraz pracującego nad eliksirem szczęścia Wuja Kukułki. To dzięki nim mogą wreszcie poczuć się “normalnie”. Chociaż czy normalność w ogóle istnieje? Może została wymyślona przez ludzi, którzy nie potrafią dostrzec sensu w układaniu kamieni?
Ostatnio nadrobiłam Marcina Szczygielskiego i nominowane Oczy Michaliny (Instytut Wydawniczy Latarnik). Autora znam z książek dla dorosłych (świetne!), ale dziecięce jakoś mnie do tej pory omijały. Jaka to jest wspaniała historia! Rzeczy, które widuje Michalina, bywają niebezpieczne, zabawne, ciekawe, dziwne, piękne, brzydkie, niekiedy straszne, ale nigdy, przenigdy nie są zwyczajne. Oczywiście mowa tu o rzeczach, których inni poza nią nie dostrzegają. Michalina, która niebawem skończy dwanaście lat, ma już tyle oleju w głowie, żeby o rzeczach tych nikomu nie opowiadać, bo – jak sądzi – nie są rzeczywiste. Pewnego dnia okazuje się się jednak, że nieprawdziwe rzeczy mogą być naprawdę przerażające, a jej niezwykły dar sprowadzi na Michalinę i jej bliskich śmiertelne niebezpieczeństwo…
Dwie ostatnie nominacje w tej kategorii to Świat Mundka (Literatura) Katarzyny Wasilkowskiej oraz Przedszkole imienia Barbary Wiewiórki (Bajka) Rafała Witka. Pierwsza z nich to opowieść o trzynastoletnim Mundku i jego świecie. Masz trzynaście lat, a za sobą kilka potyczek przy rodzinnym stole? To może znasz Mundka, który chce rysować komiksy, ale jego ojciec nie widzi w tym ani trochę przyszłości? Może jest w twojej klasie jakaś Inga, która trzyma marzenia w tekturowym pudle na dnie szafy? Albo łysi bliźniacy o wielkich imionach, którzy chcą robić małe rzeczy? Oddaję Ci Świat Mundka, bo pewnie trochę przypomina Twój. Przedszkole natomiast to przeurocza wizja ludzko-zwierzęcego przedszkola! Czy wyobrażacie sobie przedszkole, do którego chodzą dzieci i zwierzaki? Takie właśnie jest Przedszkole imienia Barbary Wiewiórki. Każdy jest tu mile widziany! W swojej nowej grupie przedszkolnej pięcioletnia Malina spotyka Kociaka, Szczeniaka, Królika, Fretkę, a nawet Dzięcioła. I świetnie się z nimi bawi! A przy okazji uczy się je rozumieć, poznaje sposób na bałagan, znajduje skarby świata… i odkrywa, jak ważne – najważniejsze! – są przyjaźń i wzajemny szacunek.
ILUSTRATOR/ILUSTRATORKA
Tej kategorii przyglądałam się szczególnie dokładnie, bo nie ma nic piękniejszego niż cudownie zilustrowana książka dla dzieci! Często są to całościowe projekty, które żyją swoim życiem i tak jak czasami nie zwracamy uwagi na ilustracje, to w książkach dla dzieci nabierają one całkiem nowego znaczenia! Jury graficzne w składzie Joanna Olech, Anita Wincencjusz-Patyna i Małgorzata Gurowska wybrało poniższe książki. Miała przyjemność przeczytać/obejrzeć cztery z nich i te dokładniej Wam pokażę, a na resztę będę polować!
Tomasz Broda został nominowany za za ilustracje i projekt graficzny książki Bookface. Księga twarzy pisarzy (Format – to w ogóle jest wydawnictwo, któremu warto się przyjrzeć bliżej!). Pomysł na książkę jest genialny! Zastanawialiście się kiedyś, co by było, gdyby Dante miał profil w mediach społecznościowych? I nie tylko on – także Boccaccio, Emily Dickinson, Agatha Christie, Franz Kafka czy Allen Ginsberg. No i nasi nobliści – Szymborska, Tokarczuk (ups, autorka Biegunów akurat ma swój profil), Sienkiewicz?! Przecież ja to muszę przeczytać!
Następna nominacja to cały zespół ilustratorów i ilustratorek. Basia Flores, Ola Jasionowska, Igor Kubik, Karolina Lubaszko, Julia Mirny, Małgorzata Nowak, Tomasz Opaliński, Urszula Palusińska, Tin Boy (Łukasz Majewski), Marta Tomiak, Łukasz Zbieranowski za ilustracje i Anna Niemierko za opracowanie graficzne książki Elementarz polskiej kultury Ewy Solarz, Karola Szafrańca i Małgorzaty Miśkowiec (Wytwórnia). To jest książka, którą pragnę mieć! Które polskie książki czyta świat, które polskie obrazy są w najbardziej prestiżowych kolekcjach muzealnych na całym świecie, który polski grafik zrobił międzynarodową karierę? Czy znasz dzieła, które zyskały rozgłos, są przełomowe i weszły do obiegu światowej kultury? Elementarz polskiej kultury Ewy Solarz, Karola Szafrańca i Małgorzaty Miśkowiec to artystyczno-edukacyjne przedsięwzięcie, którym pragniemy zwrócić uwagę na unikatowe miejsce, jakie zajmują polscy twórcy na światowej mapie kultury ostatnich stu lat. Okres od odzyskania niepodległości po czasy dzisiejsze pełen jest tak niezwykłych postaci, jak: Andrzej Wajda, Krzysztof Penderecki, Wisława Szymborska, Tamara Łempicka czy Tadeusz Kantor. Postaci, których dorobek odbił się znaczącym echem na świecie. Książka przedstawia 44 powstałe po 1918 roku dzieła, które albo zyskały duży międzynarodowy rozgłos, albo są reprezentatywne dla twórcy, którego renoma przekroczyła granice naszego kraju.
Gabriela Gorączko została nominowana za ilustracje do książki Leśna sprawa Tomasza Kędry (Wolno). W Leśnej sprawie Tomasz Kędra i Gabriela Gorączko zapraszają młodych czytelników do spotkania z mieszkańcami Szpiczastego Lasu. Bajkowy świat żyjących nieopodal Komańczy zwierząt ma własny rytm, czas wyznaczają tu dawne tradycje, a codzienność – choć nieoczywista – od lat biegnie utartymi ścieżkami. W harmonii lasu jest też miejsce na odwieczne spory. Te jednak przypominają już tylko rytualne potyczki – prawdziwe niebezpieczeństwo nadchodzi nagle i z daleka…
Marta Ignerska nominację otrzymała za ilustracje i opracowanie graficzne książki Zamieniam się w słuch Moniki Wiśniewskiej – Kin (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego). Książka wygląda przepięknie, ale co ciekawe nie byłam w stanie znaleźć o niej zbyt wiele informacji, nie ma jej nawet na stronie wydawnictwa. Jedyną stroną, na której coś o niej jest, jest strona ilustratorki.
W tej kategorii znajdziemy również książkę Dwóch Sióstr. Nominowana została Anna Kaźmierak za ilustracje i opracowanie graficzne książki Turonie, żandary, herody. Wiejska maskarada. Oszałamiająco kolorowa książka aktywnościowa wprowadzająca w magiczny świat wiejskich kolędników – od Bożego Narodzenia, przez karnawał, aż do Wielkanocy. Spotkaliście kiedyś rajmaksa, śmierguśników albo pucheroka? Wiecie, po co brodaczom kije, jukacom baty, a maciduli wypchany królik? Jesteście ciekawi, dlaczego siuda baba smaruje ludzi sadzą? Wraz z nastaniem zimy na polskich wsiach od wieków pojawiają się przebierańcy. Trochę straszni, trochę śmieszni – i zupełnie niezwykli. Kim są? Co ich łączy? Co przynoszą i czego chcą?
Dalsze nominacje to Janek Koza za ilustracje i opracowanie graficzne oraz Julita Gielzak za opracowanie graficzne książki Prezent dla dwojga (Format – Bohaterami tej przezabawnej, nieco magicznej, ale przede wszystkim pełnej czułości historii są bracia bliźniacy, którzy jak tylko wyskakują z brzucha mamy, przebojem wkraczają w świat, nie szczędząc przy tym nieco pogubionych dorosłych.), Maria Strzelecka za ilustracje i opracowanie graficzne książki Beskid bez kitu (Libra PL – Przepiękna literacko-plastyczna opowieść dla dzieci (i ich rodziców) o Łemkowszczyźnie obecnej i tej sprzed pół wieku, o jej tajemnicach, kulturze, magii i przyrodzie), Katarzyna Walentynowicz za ilustracje i Beata Dejnarowicz za opracowanie graficzne książki Coś i Nic Anny Paszkiewicz (Widnokrąg – wcale się nie dziwię tej nominacji – spróbujcie narysować coś i nic!).
I ostatnia nominacja to książka, o której opowiem Wam na blogu całkiem osobno, bo zdecydowanie na to zasługuje. Marianna Sztyma otrzymała nominację za ilustracje i opracowanie graficzne książki Trzecia płeć świata Waldemara Kuligowskiego (Albus). To fenomenalna książka! Na razie wkleję Wam opis, a już niedługo opowiem o niej więcej! To nie jest książka o świecie minionym, po którym zostały dobre wspomnienia. Przeciwnie, dotyczy współczesności, a część z przedstawionych tutaj osób można odnaleźć w światowej sieci internetowej. Pewne jest, że tekst nie wyczerpuje tematu. Każdy z rozdziałów tej książki opowiada o innym kulturowym mikrokosmosie i o odrębnej sieci znaczeń przypisywanych płci. Słownikowo rzecz ujmując, trzecia płeć to termin określający osoby, które nie są postrzegane zarówno przez siebie, jak i przez własne społeczeństwo, ani jako mężczyźni ani jako kobiety. Osoby te wznoszą się ponad reżim „płci”, oparty o genitalia i biologiczność, wybierając anty-reżim „gender”, bazujący na pragnieniach, marzeniach i upodobaniach. Osoby te tworzą unikalne kulturowe mikrokosmosy, zintegrowane ze społeczeństwem, które z braku bardziej szczęśliwych pomysłów nazywamy trzecią – albo czwartą, piątą itd. – płcią. Waldemar Kuligowski przybliża codzienne życia fa’fafine, xanith, muxe, baklâ, mashoga oraz innych, które uważa się za obdarzone cechami zazwyczaj rozdzielonymi między kobiety i mężczyzn. Pokazuje ich zwyczajne życie, czas pracy i czas relaksu, ukazuje ich marzenia i troski, a tam, gdzie to możliwe, sprawia, by mogli „przemówić” swoim głosem. A przy okazji, komplikuje nam życia – poprzez budzenie wątpliwości, wskazywanie wyjątków od każdej reguły oraz ukazywanie człowieka jako istoty tyleż bardzo kreatywnej, co i bardzo plastycznej.
UPOWSZECHNIANIE CZYTELNICTWA
W tej kategorii nominowane zostały trzy osoby. Pozwolę sobie wykorzystać opisy ich działalności, jakie zostały umieszczone na stronie IBBY.
Lucyna Brzezińska-Eluszkiewicz – Animatorka kultury, autorka oryginalnych warsztatów, imprez i cykli tematycznych propagujących czytelnictwo m.in. TuCzyTam i CzyTam Świat, Czytanie i Działanie. Pracuje w Fundacji 12 Kamienica w Bydgoszczy.
Krystyna Rybicka – Doktor nauk humanistycznych, historyk sztuki, wykładowczyni w Lubelskiej Szkole Sztuki i Projektowania. Założycielka Ośrodka Książki Obrazkowej OKO w Lublinie. W latach 2012-2015 jurorka konkursu Książka Roku PS IBBY. Popularyzatorka wiedzy o książkach obrazkowych, organizatorka spotkań z polskimi ilustratorami, wystaw i warsztatów z artystami.
Anna Sadowska i Grażyna Sobieska-Szostakiewicz – Biblioterapeutki, animatorki działań wspierających czytelnictwo dzieci i młodzieży. Wychowawczynie Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego nr 2 w Warszawie, gdzie od 1991 roku prowadzą autorski program zajęć przybliżających wartościową literaturę wychowankom ośrodka – dziewczętom w wieku 14–19 lat. Co roku organizują w swojej placówce Ogólnopolskie Spotkania Małych Form Teatralnych, w których książka i tekst literacki odgrywają kluczową rolę. Prowadzą szkolenia i konferencje metodyczne, podczas których dzielą się swoim doświadczeniem z wykorzystywania książki w pracy z młodymi osobami.
♥
Rozstrzygnięcie odbędzie się w najbliższy piątek, 18 grudnia 2020, o godzinie 18:00, na profilu Polskiej Sekcji Ibby